Bilimsel Adı: Salvia officinalis, Salvia lavandulaefolia
Ortak isimler: Adaçayı, mutfak adaçayı, Dalmaçyalı adaçayı, bahçe adaçayı, mutfak adaçayı, gerçek adaçayı, çayır adaçayı.
Botanik
Salvia adaçayı cinsi içinde en az 95 tür ve birçok çeşit bulunur. Bu küçük ve daima yeşilleşen uzun ömürlü bitki 1 metreye kadar büyüyebilir ve kısa odunsu geniş dallara sahiptir. Bitki, Akdeniz bölgesine özgüdür ve dünyanın pek çok yerinde yetişmektedir. Mor-mavi çiçekler Haziran'dan Eylül'e kadar çiçek açar.
Tarihçe
Salvia adı Latince salvere'den gelir ve şifa demektir. Geleneksel olarak adaçayı ve yağı, geniş bir hastalık yelpazesini tedavi etmek için kullanılmıştır.
Adaçayı, baharat olarak ve sağlık amaçlı uzun bir geçmişe sahiptir. Eski Mısır, Roma ve Yunan tıbbında kullanılmıştır. Yerli Amerikan ritüellerinde, kurutulmuş adaçayı, iyileşme, bilgelik, koruma ve ömrü artırmak için yakılır.
Adaçayının bir nevi efsane olan faydaları tarih boyunca pek çok farklı kültürde farklı nedenlerle kullanılmasını sağlamış. Arap yarımadasında ölümsüzlük için, 14. yüzyıl Avrupa’sında ise büyülerden korunmak amacıyla kullanılmış. 17. yüzyılda adaçayı Çin’de o kadar talep görmüş ki Çinli tüccarlar Hollandalı ticaret gemilerine 1 sandık adaçayı için 3 sandık siyah çay vermeye razı olmuş.
Günümüzde hala popülerliğini koruyan adaçayı en son 2001 yılında International Herb Association (Uluslararası Şifalı Bitkiler Birliği) tarafından yılın bitkisi seçildi.
Özellikleri
Anti-bakteriyel, anti-fungal, anti-hiperaktivite, anti-inflamatuar, anti-mikrobik, anti-septik, anti-viral, aromatik, sıkılaştırıcı, karminatif, emmenagog, östrojenik, gevşetici, spazmolitik, vermifuge.
Adaçayı Nasıl Seçilir Ve Saklanır?
Taze adaçayı yaprakları grimsi yeşil renktedir ve üzerinde siyah noktalar bulunmaz, rengi sarıya çalmaz. Yerel pazarlarda ya da aktarlarda kurutulmuş organik adaçayı bulabilirsiniz. Organik olarak üretilen adaçayı C vitamini yönünden daha zengindir ve besin değerleri taze adaçayına daha yakındır.
Taze adaçayını az miktarda hava alan plastik bir kabın içinde muhafaza edebilirsiniz. Kurutulmuş adaçayı ise hava geçirmeyen cam bir kavanozda saklanırsa tazeliğini 6 aya kadar korur. Kavanozu serin, loş ve kuru bir yere koyun.
Kullanım Alanları
Adaçayı, baharat olarak ve sağlık amaçlı uzun bir geçmişe sahiptir. Eski Mısır, Roma ve Yunan tıbbında kullanılmıştır. Yerli Amerikan ritüellerinde, kurutulmuş adaçayı, iyileşme, bilgelik, koruma ve ömrü artırmak için yakılır.
Günümüzde adaçayı, sızma problemleri, ağız ve boğaz ağrısı, hafıza kaybı ve depresyon için besin takviyesi olarak kullanılmaktadır.
Adaçayı yaprakları veya özleri sıvı, boğaz spreyleri, tabletler, pastiller ve kapsüller halinde bulunur.
Kimyası
Bitkinin bileşikleri, salvigenin, lupeol, beta-sitosterol, stigmasterol, fizcion, karnozol, rosmadial, rosmanol, epirosmanol, isorosmanol, kolombaridion, atuntzensin A, miltiron, karnozik asit ve 12-0-metil karnozik asittir.
S. lavandulaefolia ayrıca değişken miktarda kafur, sineol, limonen, kamfen ve pinen içerir.
Sağlığa yararları
●Anti-inflamatuar
Almanya'da, adaçayı çay, ayrıca bir durulama şeklinde bölgesel olarak uygulanır veya iltihaplar için gargara olarak uygulanır. Adaçayı özütü, tentürü ve esans yağı, hazırlanan ağız ve boğaz ilaçlarında ve sıvıdaki (örn. Meyve suyu) ve katı dozaj formlarında gastrointestinal ilaçlar olarak kullanılır (Leung ve Foster, 1996; Wichtl and Bisset, 1994).
Rosmarinic asit, bitkinin anti-inflamatuar etkisine katkıda bulunur. E Alman Komisyonu, ağız ve boğazdaki iltihaplı mukoz membran koşullarında dış mide-bağırsak rahatsızlığı ve aşırı terleme yanı sıra dış tedavide dahili kullanımını onayladı.
●Antiseptik ve antibakteriyel
Adaçayı boğaz enfeksiyonları, diş apseleri, enfekte dişetleri ve ağız ülserinde etkili bir şekilde kullanılmıştır. Adaçayındaki fenolik asitler özellikle Staphylococcus aureus'a karşı güçlüdür. In vitro olarak, adaçayı yağı hem Escherichia coli hem de Salmonella türlerine karşı ve fılament mantarlara ve Candida albicans gibi mayalara karşı etkili olduğu gösterilmiştir. Yüksek tanin içeriğinden dolayı ishal tedavisinde kullanılabilir.
Antiseptik etkisi, bağırsak enfeksiyonunun önler.
●Kas gerginliğini azaltır
Adaçayı düz kasta gerginliği azaltan anti-spazmodik bir etkiye sahiptir. Astım atakları için buhar inhalasyonunda kullanılabilir. Solunum yollarındaki mukus tıkanıklığını gidermek ve ikincil enfeksiyonu kontrol etmek veya önlemek için mükemmel bir çaredir.
●Hazımsızlığı hafifletir
hazımsızlık semptomlarının azaltılması için faydalıdır. Acı bileşen, üst sindirim sekresyonlarını, bağırsak hareketliliğini, safra akışını ve pankreatik fonksiyonu uyarırken, uçucu yağın sindirim üzerinde zararlı ve uyarıcı bir etkisi vardır.
●Rahatlatıcı etki
Ayrıca bitki sinirlilik, heyecanlanma ve baş dönmesi tedavisinde uygun olduğu için daha genel bir gevşetici etki olduğu söyleniyor.
●Menopoz semptomlarını azaltır
Adaçayı yaprağının menopozal terlemeleri azaltmaya yardımcı olduğu belirtildi . Bir çalışmada, pilokarpin ile aşırı terleme indüklendi. Katılımcılara taze adaçayı yaprağı sulu bir özütü verildiğinde terleme azaltıldı.
Adaçayı güçlü bir anti-hidrolik etkiye sahiptir ve tüberküloz hastalarının gece terlemesi için geleneksel bir tedavi yöntemidir. Estrojenik etkileri bazı dismenore ve adet düzensizliği veya bazı amenore vakaları tedavi etmek için kullanılabilir ve anne sütünün üretimini azaltabilir.
●Bellek iyileştirme
Beyin fonksiyonunu ve hafızayı geliştirme kabiliyeti bakımından Biberiye'ye benzer olduğu düşünülmektedir . 20 sağlıklı gönüllü içeren bir araştırmada adaçayı yağı, sözcüklerin geri çağrılmasında ve dikkatin hızlanmasında belirgin iyileşmelere neden oldu. Bu arada adaçayı ve onun bileşenleri, Alzheimer hastalığının umut verici sonuçlarla tedavisine yönelik yeni ilaçlara etkinliği araştırılıyor.
ESCOP (Fitoterapi Üzerine Avrupa Bilimsel Kooperatifi) stomatit, gingivitis ve farenjit ve hiperhidroz gibi inflamasyonlarda kullanımını belirtmektedir (ESCOP, 1997).
Adaçayı Nasıl Hazırlanır?
2 çay kaşığı adaçayı üzerine kaynamış suyu dökün ve 5-10 dakika kadar beklettikten sonra için. Adaçayını çok kullanırsanız acı bir tadı olabilir. Tatlandırmak için bir iki damla limon sıkabilir ve bal ekleyebilirsiniz. Adaçayının faydalarını görebilmek için tüketilmesi tavsiye edilen miktar günde 1-2 fincandır.
Yan etkileri
Adaçayı hamile veya emziren kadınlar veya epilepsi hastalığı olan kişiler tarafından kullanılmamalıdır. Ateşte terlemeyi önlemek için kullanılmamalıdır.
Bitki çok büyük dozlarda veya iki haftadan daha uzun süre kullanılırsa toksik etkiye neden olmaktadır.
Herhangi bir sağlık koşulunuz varsa adaçayı kullanmaya başlamadan önce doktorunuza danışmalısınız.
Kaynaklar
Yorumlar